Jakiś ksiądz powiedział niedawno, że dawniej nie wahałby się, czy ma ratować hostię, czy człowieka, a dzisiaj to się waha. W sieci zawrzało. I jak zawsze przy takiej okazji, pojawiły się wezwania do dialogu. O czym? Czy wafelek wart jest więcej niż człowiek? A może o tym, czy pogląd, iż zjadając pewien wafelek, tak naprawdę spożywam ludzkie ciało, zasługuje na poważne potraktowanie, a nawet szacunek?

Duda i Kaczyński też okresowo chcą dialogu. O czym? Czy niepowoływanie legalnie wybranych sędziów TK narusza prawo, czy nie? A może o tym, czy niewykonywanie wyroków SN jest legalne? A może czy wyłudzanie łapówek „dla księdza” powinno być ścigane, czy nie? Litości! Są jakieś granice zgrywy i zakłamania. A także robienia z siebie i innych idiotów.

Nasze czasy fetyszyzują dialog. Niby nic dziwnego, skoro rozmowy i negocjacje pozwalają rozwiązywać konflikty i unikać wojen. Co więcej, uczciwa rozmowa sprzyja budowaniu zaufania i dobrej atmosferze społecznej. Niestety, uczciwa rozmowa jest rarytasem i rzadkością, a może do niej dojść wyłącznie pomiędzy partnerami spełniającymi szereg warunków intelektualnych i etycznych, które dla ogromnej większości ludzi są nieosiągalne. Bo ilu ludzi zdolnych jest formułować i przyjmować logiczne argumenty? Ilu ludzi ma zdolność krytycznego osądu informacji i ich źródeł? Ilu ludzi umie przyznać się do błędu i zmienić zdanie? Ilu ludzi dobrowolnie z czegoś rezygnuje na rzecz innych? Ilu ludzi zdolnych jest szanować osoby o bardzo odmiennym światopoglądzie i stylu życia? Kto z nas umie szanować biednych, starych i chorych? A to bynajmniej nie wszystkie kompetencje, które trzeba mieć, aby prowadzić rzeczowy i skuteczny dialog. Ci, którzy do takiego dialogu wzywają, najczęściej nie tylko tych kompetencji nie mają, ale nawet nie umieliby ich wskazać. Zwykle wiedzą jedynie tyle, że w dialogu konieczny jest szacunek wzajemny i powściągnięcie emocji. Albo jeszcze – że prawda czy słuszność są gdzieś „pośrodku”.

Otóż prawda i słuszność rzadko są pośrodku, bo zwykle jedna strona ma rację, a druga nie. Wynika to z logicznej zasady wyłączonego środka – prawdziwe jest albo dane zdanie, albo jego zaprzeczenie. Albo Maryja była dziewicą, albo nie. Nie jest też tak, że w razie konfliktu jakichś społeczności w uprzywilejowanej pozycji znajduje się ktoś, kto stara się być bezstronny. Bardzo często taka „bezstronność” oznacza agresję i zakłamanie. Albo tchórzostwo. Albo pychę. Jakże często pochwala się kogoś, kto „wzywa strony do opamiętania i rozmów”. Takie mądre rady to może i dziecko dawać. A gdy „opamiętać się” ma na równi agresor i ofiara, to napomnienie takie warte jest tyle, co splunięcie ofierze pod nogi.

Na jaki temat miałby się toczyć dialog zmierzający do pojednania w Polsce? O czym mieliby ze sobą rozmawiać zwolennicy PiS i Kościoła i przeciwnicy tych organizacji? No, bądźmy uczciwi choć raz i spróbujmy sformułować tematy takiego dialogu, to znaczy wskazać te różnice „opinii”, które wywołują antagonizm i sprawiają, że jedni uważają, że wszyscy powinni nawrócić się na katolicyzm i popierać rząd, a drudzy odwrotnie, że nikt nie powinien wspierać katolicyzmu i rządu. Sprawa jest tu całkiem klarowna. Dyskusje mogą sobie, z większym czy mniejszym powodzeniem, prowadzić zwolennicy PiS czy Kościoła we własnym gronie, jakkolwiek nie widziałem, żeby to robili. Nie zdarzyło mi się przysłuchiwać katolikom dyskutującym na temat szczęśliwości diabłów w piekle czy też losów aniołów stróżów po śmierci swego podopiecznego. Ani też zwolenników PiS na temat słuszności reformy Trybunału Konstytucyjnego. Nie słyszałem też katolików dyskutujących z muzułmanami na temat boskości Jezusa albo świętości Mahometa.

Takich dyskusji nie ma z oczywistych względów. Ludzie należą do różnych grup, jak plemiona, związki wyznaniowe czy zwolennicy partii, nie z powodów poznawczych, lecz z powodów emocjonalno-tożsamościowych oraz dla interesu. Nie ma tu o czym dyskutować. Nikt nie jest katolikiem dlatego, że po głębszym zastanowieniu uznał, że Bóg jest jeden w trzech osobach, a nie dwóch (jak wierzyli pierwsi chrześcijanie) albo jednej. Nikt nie jest zwolennikiem PiS dlatego, że uważa, iż 500 zł do ręki jest lepsze od budowania przedszkoli i żłobków. Po prostu ktoś chodzi do kościoła, a komuś jest miło dostać 500 zł. Nikt tu o niczym nie dialoguje. Udział rozumu i procedur racjonalnych w wyborach kulturowych i politycznych jest minimalny.

No, wyobraźmy sobie, czego mógłby dotyczyć dialog katolików/pisowców z antykatolikami/antypisowcami? Oto moje propozycje:

– Czy to faktycznie prawda, że żydowska nastolatka, będąc dziewicą, urodziła Boga?

– Czy przekonanie, iż w przyszłości wszyscy hinduiści porzucą hinduizm i zaczną czcić Jezusa jako swego pana jest racjonalne i moralnie akceptowalne?

– Czy to prawda, że Kościół pomagał w przerzucaniu do Ameryki Południowej hitlerowskich zbrodniarzy?

– Czy osoba, którą nagrano, jak żąda łapówki dla księdza, może nie zostać przesłuchana?

– Czy premier, który robi wałki z działkami, ujawnianiem majątku itp. i notorycznie kłamie oraz ma wokół siebie pełno gangsterów, może być nadal premierem?

– Czy państwo może być rządzone przez szefa partii, a premier i prezydent mogą być jego sługami?

– Czy sędziowie zatrudnieni w Ministerstwie Sprawiedliwości mogą uprawiać internetowy „trolling” i czy minister powinien pozostać na swoim stanowisku, gdy wyjdzie to na jaw?

– Czy faszysta może być ministrem?

– Czy człowiek niespełna rozumu, sterowany przez rosyjskie służby, może być ministrem?

– Czy można nie wykonywać wyroków Sądu Najwyższego?

I tak dalej. Naprawdę ktoś jest gotów do rozmów na takie tematy? A jeśli nie, to na jakie? Może o zniesieniu przywilejów Kościoła i opodatkowaniu jego dochodów? A może o odpowiedzialności karnej biskupów za niezgłaszanie pedofilii organom ścigania? No i jak miałby wyglądać tu kompromis będący następstwem słynnej „gotowości do kompromisu” i dobrej woli? Mamy ustalić, że Maryja była pół-dziewicą, Kaczyński powinien zeznawać, ale to prokurator ma przyjechać do niego, a nie on do prokuratora, Ziobro zostanie zdegradowany na wiceministra, a taka na ten przykład ryba, owszem, połknęła tego Jonasza, lecz nie wypluła, tylko wydaliła? Gdzie tu jest jakaś przestrzeń dla „porozumienia”? Jaki dialog, do diaska?

Z ludźmi, którzy uprawiają gangsterkę, kradną i gwałcą konstytucję, trzeba rozmawiać. Ale dla każdej rozmowy jest właściwe miejsce i czas. Facet, który zamiast zgłosić pedofila na policję przenosi go do innej parafii, zasługuje na dialog – z prokuratorem i sędzią. Facet, który robi przekręty na kamienicach tak samo. I tak dalej. I tak dalej. Miejscem na dialog z Kościołem i PiS jest przede wszystkim pokój prokuratora i sala sądowa. Tak mogą przedstawiać swoje argumenty. Na przykład, że kradli dla ojczyzny albo że słyszeli głos Boga, który kazał im gwałcić polskie prawo i niszczyć polskie państwo. Mogą liczyć na bezstronność sędziego – jeśli tylko nie będzie to ich nominat.